U Srbiji je poznato mnogo autohtonih sorti voće koje se i dalje traže kako za konzumaciju, tako i za pravljenje soka, rakije pa i sušenje, zbog čega je i važno njihovo očuvanje.
– Stare i autohtone sorte su dosta rasprostranjene na našim terenima i najčešće se mogu sresti na obroncima Kablara i Jelice. U poslednje vreme postoji interesovanje za podizanje većih zasada i površina pod tim starim sortama. Uvaženo je mišljenje da su stare sorte otpornije na bolesti i štetočine, nisu toliko zahtevne kao novije koje traže intenzivnu zaštitu, a sve to jer se gaje u takozvanim zatravljenim voćnjacima i uglavnom na velikom rastojanju, kaže naša sagovornica i dodaje da zasadi koji su podignuti pod autohtonim sortama imaju bolju aromu, otpornost prema faktorima sredine i dugo se mogu čuvati u skladištima, kaže Snežana Dragićević Filipović, savetodavac za voćarstvo iz Poljoprivredne savetodavne i stručne službe u Čačku.
Najpoznatije autohtone voćke
– Od starih vrsta jabuka danas se najčešće gaje budimka, kožara, valjevka, kablarka, pozna kolačara, šumatovka, valjenika i druge. One se mogu naći na obroncima Kablara, Jelice, Kopaonika i Golije. Pored jabuka postoje i neke autohtone sorte krušaka kao što su jagodarka, lubeničarka, žutica i ječmenka. One se mogu sresti na pobrđu Valjeva, Kikinde, Kopaonika, Goča, Homolja i u šumadijsko-levačkom kraju. Pored njih, kod nas ima i starih šljiva od kojih su najpoznatije crvena ranka, crvenjača, šećerlija, salašarka i mnoge druge, objašnjava Filipovićeva.
Autohtone sorte pogodne i za organsku proizvodnju
Pojedine stare, autohtone sorte mogu se koristiti u organskoj proizvodnji kao i za preradu u sokove, voćno vino, rakiju ili za sušenje.
– Što se tiče jabuka, u organskoj proizvodnji se mogu koristiti kolačara, kablarka, šumatovka i kožara, one su se pokazale kao najbolje. Međutim, kod nas nema većih proizvođača organskih proizvoda, mada primećujem da se u poslednje vreme potencira na razvoju toga, objašnjava naša sagovornica i dodaje da se pojedine vrste autohtonih sorti mogu naći u registrovanim čačanskim rasadnicima, uglavnom u ranoj jesenjoj prodaji.
Malč, organski pokrivač tla
Ovaj prirodni pokrivač tla može umnogome da pomogne zemljištu i biljkama koje se uzgajaju. Uz pomoć malča možete se osloboditi korova, sačuvati vlažnost i sprečiti preterano zagrevanje zemljišta u određenim vremenskim uslovima. Iako još nema široku primenu, malč se sve više koristi u organskoj proizvodnji.
Borko Ivanović, savetodavac u čačanskoj Poljoprivrednoj savetodavnoj i stručnoj službi, kaže da ovaj pokrivač tla možda nije poznat široj javnosti, ali tvrdi da će svako ko ga primeni imati višestruku korist.
– Malč je sve ono što pokriva površinu zemlje, a organskog je porekla. Slobodno mogu reći da je to jedna od mera borbe protiv korova u organskoj proizvodnji. On se koristi i u komercijalnoj proizvodnji, kod cvećara i proizvođača jagodičastog voća.
Ivanović kaže da se malč može koristiti i u dekorativne svrhe, ali da je njegova uloga pre svega zaštita biljke i tla.
– Što se tiče dekorativnog uređenja parkova, okućnica i dvorišta, ostaci kao što su kamen, kora drveta i slično mogu se iskoristiti kao dobar materijal za malčiranje, odnosno ulepšavanje određenog prostora gde ljudi žive i rade. To odaje utisak o vrednosti domaćina, ali pored te dekorativne svrhe, malč je povoljan jer štiti koren od visokih i niskih temperatura, štiti zemljište od erozije, poboljšava uslove za razvoj korisnih mehanizama i nema nikakvih negativnih efekata.
Saveti i preporuke za korišćenje malča
Ivanović kaže da malč pronalazi sve veću ulogu u voćarstvu u našoj zemlji:
– Proizvođači voćarskih biljnih vrsta su uvideli prethodnih godina da je malčiranje izuzetno pogodno zbog smanjenja zakorovljenosti voćnjaka, a i zbog očuvanja vlage, pa smo ove godine na terenu imali priliku da vidimo da su ljudi iskoristili travu koju su kosili za malčiranje.
Ipak, bez obzira na korist, Ivanović ističe da svi koji koriste malč treba da znaju na koji način će on biti maksimalno iskorišćen i zbog čega treba ispoštovati određene savete za njegovu primenu:
– Svi koji žele da primene malč moraju ispoštovati preporuke o debljini sloja malča da bi se izbeglo nepotrebno štetno zadržavanje vlage oko korena. Ukoliko je sloj predebeo može se zadržati vlaga do samog korenskog sistema što će uticati na propadanje korena. Takođe, malč ne bi trebalo stavljati do samog korena biljke jer se može javiti problem sa kiselosti zemljišta. Što se tiče dvorišta i okućnica, trebalo bi ukloniti prvi sloj zemlje debljine od 8 do 15 centimetara, a zatim staviti sloj šljunka i na njega rasporediti malč debljine od 8 do 10 centimetara. Na taj način se može očuvati taj zemljišni deo.
