U oktobru prošle godine u porti crkve u Pranjanima počeli su konzervatorsko-restauratorski radovi na Gavrovića čardaku, objektu iz druge polovine 19. veka koji je preseljen u portu, kao i na crkvi brvnari sa početka 19. veka. Projekte za ove radove izradio je Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva. Katarina Grujović Brković, v.d. direktora Zavoda, kaže da su u okviru tih radova, koji su završeni ove nedelje, izvršeni rekonstrukcija Gavrovića čardaka i prepokrivanje crkve brvnare.
– Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva je izradio projekte za ova nepokretna kulturna dobra od velikog značaja za Republiku Srbiju i njima konkurisao za sredstva kod Ministarstva kulture i informisanja 2019. godine. Oba projekta su dobro ocenjena i dobili smo sredstva, tako da je to bila prilika da započnemo radove na uređenju kompleksa. Čardak je objekat koji je bio sastavni deo tradicionalnog seoskog domaćinstva. U 19. veku su čardaci bili uobičajeni objekti u okviru okućnice koji su služili za boravak gosta koji dođe u posetu. Gavrovića čardak je imao tu nesreću da je bio u jednom domaćinstvu koje je u jednom trenutku napušteno, vlasnici su se odselili i s obzirom na to da je bio pokriven drvetom, ostavljen je na milost i nemilost vremenskim uslovima. Krov je propao i to je dovelo do propadanja i urušavanja objekta zbog čega je u dogovoru sa mesnom zajednicom i crkvenom opštinom pokrenuta čitava priča njegovom preseljenja. Lokalna zajednica u Pranjanima se organizovala, prikupila sredstva i od bivšeg vlasnika otkupila objekat za koji je kasnije u skladu sa zakonom Ministarstvo kulture i informisanja izdalo dozvolu za preseljenje na novu lokaciju i dalo sredstva za konzervatorsko-restauratorske radove. Čardak je preseljen u portu crkve i na novoj lokaciji su završeni konzervatorsko-restauratorski radovi i njemu je vraćen izgled kakav je imao u drugoj polovini 19. veka kada je izgrađen.
Crkvi brvnari vraćen autentičan izgled
– Kompleks porte se sastoji od stare crkve brvnare koja je izgrađena 1827. godine i nove crkve koja je sagrađena početkom 20. veka. U vreme kada je sagrađena, crkva brvnara je bila jedina parohijska crkva u ovom selu i bila je konstantno u upotrebi. U njoj su svakodnevno, ali i u vreme velikih praznika, obavljane liturgije i molitve, tako da je u tom periodu sprovođeno adekvatno održavanje objekta. Kada je selo dobilo novu crkvu, bogosluženja su se preselila u novi zidani hram i crkva brvnara je ostavljena po strani. O njoj se nije brinula ni lokalna zajednica ni crkvena opština tako da je ona sedamdesete godine 20. veka dočekala u vrlo lošem stanju, potpuno bez krova i samo što se nije srušila. Mogu da kažem da je to bio jedan od pionirskih poduhvata Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu, kada je sedamdesetih godina prošlog veka u potpunosti rekonstruisan ovaj izuzetno vredan hram posvećen Preobraženju Gospodnjem. Nakon te velike rekonstrukcije u crkvi brvnari su obavljana bogosluženja na Preobraženje i u jednom periodu opela za upokojene, i samo u jednom periodu na početku 21. veka, vraćena joj je u potpunosti liturgijska funkcija kada je nova crkva sanirana od oštećenja koja su se na njoj bila pojavila. Dakle, crkva brvnara nije bila konstantno u funkciji i iz tog razloga nije ni održavana u potpunosti. Međutim, kada je bilo vreme da se krov sanira, Zavod je izradio projekat sanacije, a Ministarstvo kulture je obezbedilo sredstva za izvođenje tih radova, ali uz sredstva za sanaciju krova Ministarstvo nije opredelilo čitav iznos traženog projekta, tako da smo se suočili sa tim da su nam nedostajala sredstva za vođenje konzervatorskog nadzora kako bi smo crkvi vratili pravi autentičan izgled. Tu smo naišli na razumevanje lokalne samouprave u Gornjem Milanovcu i opštinsko veće je donelo odluku da se opredele sredstva iz opštinskog budžeta i da se sufinansira ovaj projekat. Zahvaljujući tim sredstvima i sredstvima Ministarstva kulture, danas imamo jedan od najlepših hramova ovog tipa, jednu od najlepših crkava brvnara na kojoj je u potpunosti izvršeno prepokrivanje na onaj tradicionalan najarhaičniji način hrastovom šindrom, i to ne struganjem, već cepanjem. Na tradicionalan način je urađena hidrofobna zaštita od kiše i snega kuvanjem šindre u kombinaciji katrana i lanenog ulja, zatim ponovnim premazivanjem kada se ta šindra postavi na krov i dobili smo objekat autentičnog izgleda kome je vraćena istorijska i kulturna vrednost koju je imao, odnosno dobili smo hram koji je u potpunosti zaštićen od vremenskih uticaja, daljeg propadanja i prokišnjavanja bar za narednih sto godina, rekla je Katarina Grujović Brković.
