Odlukom Vlade Srbije, lokalitet Prljuša na Rudniku proglašen je ove godine za arheološko nalazište – teritoriju od posebnog istorijskog i kulturnog značaja. Iskopavanja na tom lokalitetu počela su osamdesetih godina prošlog veka, da bi deset godina kasnije bila prekinuta, kaže Aleksandar Marušić, direktor Muzeja rudničko – takovskog kraja. Prema njegovim rečima, iskopavanja su nastavljena 2010. godine i obavljaju se u saradnji Arheološkog instituta iz Beograda i Muzeja rudničko-takovskog kraja. Marušić očekuje da u skorijoj budućnosti ovaj lokalitet postane i edukativna turistička destinacija u opštini Gornji Milanovac.
– Odluka Vlade nije iznenađujuća jer poznavaoci ove oblasti znaju da je Rudnik jedina planina u Evropi na kojoj se rudari, živi i radi od praistorije do današnjih dana. Poznato je da mi imamo kampanje vezano za srednjovekovni rudnik, a od početka osamdesetih godina prošlog veka krenula su iskopavanja na tom lokalitetu. Početkom devedesetih iskopavanja su su prekinuta da bi ponovo bila obnovljena 2010. godine i vrše se u organizaciji Arheološkog instituta iz Beograda i Muzeja rudničko-takovskog kraja,pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture Srbije. Inače, ono što na Prljuši možemo nazvati sirovinama su gorski kristal i malahit i oni su korišćeni još u doba neolita, a samo eksploatisanje rude je počelo u ranom bakarnom dobu, odnosno eneolitu, a to je bilo negde pre oko 4000. godina pre nove ere, znači pre 6.000 godina. Na površini ovog lokaliteta pronađeno je dvadesetak praistorijskih okana. Cela padina je prekrivena krupnim siparom i tu se nalaze praistorijski kameni rudarski batovi sa žlebom, a ti batovi su zapravo praistorijsko oruđe, objašnjava Aleksandar Marušić.
Prljuša najveći praistorijski rudnik bakra u Evropi
Marušić navodi da su praistorijski rudari kopali od dna rudnika prema vrhu, zasipajući okna jalovinom, za razliku od današnjeg vremena kada je ta tehnologija totalno suprotna. Metalni alati, izrađeni od rude iz ovog rudnika, otkriveni su i u južnoj Bugarskoj, što ukazuje na značaj arheološkog lokaliteta na planini Rudnik.
– S obzirom na to da je Prljuša od velikog značaja, zato što je to najveći poznati praistorijski rudnik bakra u Evropi, bilo je logično da Vlada donese takvu odluku i da se time da stimulans istraživanjima kojavodi prof. dr Dragana Antonović uz pomoć studenata i stručnjaka iz beogradskog Arheološkog instituta. Zajedno sa njima u istraživanjima učestvuje i naša koleginica Ana Cicović, kao i ostali resursi Muzeja rudničko – takovskog kraja. Kada se zaokruži celina sa dosadašnjim iskopavanjima, očekujem da Prljuša bude edukativna turistička destinacija na području opštine Gornji Milanovac i na samoj planini Rudnik, a ne samo arheološki i istorijski lokalitet. Naravno, ako budemo imali sreće da u bliskoj budućnosti konzerviramo sve te nalaze, kazao je Marušić.
Nova arheološka iskopavanja na Prljuši počinju najkasnije u septembru
Prema Marušićevim rečima, radovi na arheološkom lokalitetu Prljuša biće nastavljeni tokom leta ili u ranim jesenjim mesecima, jer je Ministarstvo kulture prihvatilo poziv milanovačkog Muzeja o partnerskoj saradnji, zahvaljujući kojoj su obezbeđena neophodna sredstva. Biće to osma godina arheoloških istraživanja na lokalitetu Prljuša, a deseta na prostoru nekadašnjeg srednjovekovnog rudnika.
